Autisme: beperkingen in relatie tot werk
Wij zijn natuurlijk geen bedrijfsartsen of verzekeringsartsen. Maar omdat wij vaak in de praktijk meekijken/coachen/begeleiden op de werkvloer ontstaat een beeld wat werkt en wat niet. Het onderstaande geldt natuurlijk niet voor iedere medewerker met een autisme spectrum stoornis, immers ieder mens is anders.
Rubriek 1 – Persoonlijk functioneren
- Concentreren van de aandacht - Overconcentratie t.a.v. bepaalde preoccupaties / fascinaties; onoplettendheid t.a.v. pragmatische aspecten;
- Verdelen van de aandacht - Moeite met schakelen/verleggen van de focus; starheid hierin - Beperkt werkgeheugen;
- Inzicht in eigen kunnen ASS - Vaak weinig zelfinzicht;
- Doelmatig handelen ASS - Activiteiten afstemmen op doel beperkt door beperkingen in het aanvoelen/voorstellen wat het meest belangrijk/relevant is;
- Zelfstandig handelen ASS - Beperkingen zijn mogelijk t.a.v. initiatief nemen, doelen stellen, handelingsvarianten bedenken, relevante aanpak kiezen, onderkennen dat aanpak tekort schiet, kiezen voor een alternatieve aanpak of een ander doel, tijdig een beroep doen op hulp van anderen;
- Handelingstempo ASS - Kan aanmerkelijk (ver)traag(d) zijn door informatieverwerkingsproblemen - Vaak aangewezen op werk waarin geen hoog handelingstempo vereist is;
- Emotionele problemen van anderen hanteren ASS - kan zich onvoldoende inleven in problemen van anderen;
- Eigen gevoelens uiten - is doorgaans niet in staat gevoelens gemoduleerd en non-verbaal te uiten - gevoelsuitingen kunnen onconventioneel zijn (niet afgestemd/bizar);
- Omgaan met conflicten - kan meestal geen conflicten hanteren door onvermogen om zich te kunnen inleven in de betrokkenen en om snel een tactische strategie te verzinnen;
- Samenwerken - Kan wegens afstemmingsproblemen en starheid vaak alleen met anderen werken, als er sprake is van een eigen, van tevoren afgebakende deeltaak - Vaak aangewezen op werk dat onder rechtstreeks toezicht (veelvuldig feedback) en/of onder intensieve begeleiding wordt uitgevoerd;
- Specifieke voorwaarden voor het persoonlijk functioneren ASS:
- Soms aangewezen op volledig vóór gestructureerd werk;
o Vaak aangewezen op vaste, bekende werkwijzen;
o Vaak aangewezen op een voorspelbare werksituatie, kan niet flexibel inspelen op sterk wisselende uitvoeringsomstandigheden en/of taakinhoud
o Soms aangewezen op een werksituatie zonder veelvuldige storingen en onderbrekingen;
o Vaak aangewezen op werk zonder veelvuldige deadlines of productiepieken.
Rubriek 2 – Sociaal functioneren
- Specifieke voorwaarden voor het sociaal functioneren ASS:
o Vaak aangewezen op werk waarin meestal weinig of geen rechtstreeks contact met klanten vereist is;
o Vaak aangewezen op werk waarin meestal weinig of geen direct contact met patiënten of hulpbehoevenden vereist is;
o Vaak aangewezen op werk waarin zo nodig kan worden teruggevallen op directe collega's of leidinggevenden;
o Soms aangewezen op werk waarin doorgaans geen direct contact met collega’s vereist is;
o Vaak aangewezen op werk dat geen leidinggevende aspecten bevat;
o Spreken – er kan een beperking zijn door taalgebruik letterlijk te nemen en of last te hebben van abstract taalgebruik (niet begrijpen van spreekwoorden;
o Vervoer – er kan sprake zijn van beperking in deelname aan het verkeer of openbaar vervoer. Angst voor het onbekende of de onduidelijke regels en tijden;
o Omgaan met conflicten, is regelmatig een beperking omdat kritiek geven of het verhaal duidelijk vertellen een probleem kan zijn.
Rubriek 3 – aanpassing aan fysieke omgevingseisen
Over het algemeen kan gesteld worden dat overprikkeling leidt tot afname van concentratie en focus, maar kan ook een pijngrens benaderen.
- Hitte, wanneer cliënt overprikkeld is door temperatuur, kan dit een beperking in de omgeving zijn;
- Koude, wanneer cliënt overprikkeld is door temperatuur, kan dit een beperking in de omgeving zijn;
- Huidcontact, wanneer cliënt overprikkeld is door huidcontact kan een hand geven al een beperking zijn;
- Geluidsbelasting, wanneer cliënt overprikkeld raakt door geluid, kan dit beperkend zijn in concentratie en storingen. Komt vaak voor bij mensen met ASS;
- Licht, een beperking die storend kan zijn voor concentratie etc.
Rubriek 6 – Werktijden
- Beperkingen ten aanzien van werktijden ASS - Vaak aanwezig op grond van energetisch criterium;
- Bij werktijden is het goed om mee te nemen dat oudere werknemers vaak niet meer in staat zijn om 40 uur te werken en dat ze er vaak voor kiezen om minder uren in te zetten. Wordt het ASS erger? Nee, maar vaak zien we dat medewerkers meer rigide worden in hun gedachten. Behouden wat werkt en veilig is. De energie neemt ook af waardoor compenseren lastiger is en het ASS meer inzichtelijk. (zie ook de uitleg Burn-out en ASS);
- Werken in ploegendiensten of in de nacht is niet wenselijk tenzij er voor een baan gekozen wordt die ’s nachts plaats vindt en een bewuste keuze is.
Zodra je meer zicht hebt op de beperkingen, heb je ook meer zicht op mogelijkheden en kun je op zoek naar werk dat past bij die mogelijkheden.
